Organisch stof - suiker, bloem, graan, specerijen en hout bijvoorbeeld - is net zo brandbaar als metaalstof. De risico's minimaliseren van een ernstige, of zelfs fatale, explosie vereist bewustzijn; zowel van het management als van de operators. Tevens vereist het apparatuur dat op adequate wijze stof kan opvangen en uit het productieproces kan verwijderen.

Organisch stof is normaal in de voedselproductie en ontbrandt makkelijk

Bijna elke soort organisch stof kan exploderen als het vochtgehalte laag genoeg is. Nagenoeg onschadelijke dierlijke en landbouwproducten die gebruikt worden voor bouillon, aardappelmeel en soortgelijke producten vormen geen uitzondering. Vele industriële voedselverwerkende bedrijven voegen grote hoeveelheden specerijen, aroma's en zetmeel aan hun producten toe, waarbij vaak grote stofwolken uit de zakken en andere containers vrijkomen in het proces. Het mengen van deze substanties met relatief vochtige producten (zoals vers fruit of gemalen vlees) elimineert het risico van een explosie, maar vóór die tijd kan het stof ontbranden en enorme schade aanrichten, als het in contact komt met een oververhitte motor, oppervlak of zelfs een sigarettenpeuk.

Fijn, droog stof kan snel in grote hoeveelheden opkomen of opbouwen

Zelfs vochtige stoffen die verondersteld zijn veilig te zijn, kunnen exploderen wanneer ze fijn gemalen zijn en gebruikt worden in een omgeving met lage vochtigheid.

Nederman leverde onlangs een FlexFilter EX-systeem aan een Zweedse tabakleverancier, wiens producten gemaakt zijn van vochtig tabakpoeder. Omdat het poeder doorgaans een relatief hoog vochtgehalte heeft, zag men het in eerste instantie niet als een mogelijk explosiegevaar. Bij het productie- en verpakkingsproces werd echter een groot deel gemorst. Zodra de tabakpoeder in de open lucht komt, wordt het heel wat droger en verliest het meer dan 90% van zijn vochtgehalte in minder dan een half uur.

Deze aanzienlijk drogere substantie wordt, normaliter, ongeveer elk uur verwijderd via een hoogvacuümstofafzuigingssysteem. Helaas werkte het systeem op zulke hoge snelheid dat de deeltjes nog fijner werden gemalen in de leidingen, wat resulteerde in enorme hoeveelheden fijn, brandbaar stof dat zich ophoopte in de leidingen en de stofzak van het systeem. Bovendien barstte het rubberen doekfilter dat destijds werd gebruikt, regelmatig en moest deze minimaal twee keer per jaar worden vervangen.

Hoe fijner het stof, hoe hoger het risico op ontbranding

Omdat het stof via een buis of leiding wordt vervoerd, ontstaat er statische elektriciteit. Als te veel stof zich na verloop van tijd in het filter kan ophopen, en misschien zelfs in de leiding, kan dit resulteren in een enorme explosie.

Er werd getest waar het tabakproduct van de fabrikant tot zeer fijn stof werd gemalen en een deel werd vervolgens naar een bedrijf gestuurd voor analyse. Bij de testfaciliteit van dat bedrijf werd het stof ontbrand om de KST-waarde te meten. Deze waarde geeft de maximale snelheid aan waarin de druk stijgt (in bar) en maakt het mogelijk om het gedrag van het stof te voorspellen, in het bijzonder de waarschijnlijkheid en de kracht van een explosie.

De KST-waarde van de gemeten tabakstof was ca. 70, wat aanzienlijk hoger is dan de stof die van houtschaafsel en rijst komt. Ter vergelijking is het nuttig om de KST-waarde van bloem en suiker te vermelden: die waarde ligt rond de 150.

Een FlexFilter installeren met een vrijgavepaneel en een terugslagklep helpt de impact van een stofexplosie minimaliseren

Naar aanleiding van de risicobeoordeling en de conclusie dat de tabakstof die in de fabriek werd geproduceerd, inderdaad een gevaar in de werkplaats vormde, besloot het bedrijf een FlexFilter EX-systeem te installeren. Hoewel deze apparatuur niet kan voorkomen dat de stof explodeert, verwijdert het wel de vlam en de hete lucht die in zo'n geval ontstaan. Een ontluchtingstunnel absorbeert het vuur en houdt dit vast door middel van een terugslagklep. Het filter moet naderhand worden vervangen en de reden van de explosie moet grondig worden onderzocht, maar de productie kan hoogstwaarschijnlijk binnen 24 uur weer worden hervat. Het vacuümsysteem vangt ook het overschot van de tabakstof op en filtert dit voor een veilige en gemakkelijke afvoer.

Zonder de nodige apparatuur om met dit soort stofexplosies om te gaan, kan het letsel aan personeel, schade aan bedieningspanelen en machines enorm zijn en ervoor zorgen dat de productie lange tijd stilligt.

Enkele belangrijke factoren ter voorkoming van brandbaar stof

Vaak is het grootste gevaar van brandbaar stof dat het niet als gevaar wordt gezien. Gelukkig groeit het bewustzijn rondom dit onderwerp, hoewel het bewustzijn nog aanzienlijk tussen de verschillende bedrijven, industrieën en geografische regio's varieert. Steeds meer bedrijven nemen dit mee als mogelijke risicofactor in hun veiligheidsbeoordelingen van werkplaatsen, met betrekking tot de producten die ze maken en de hoeveelheden stof die daarbij vrijkomen.

De implementatie van industriële reinigingsroutines is een essentieel aspect van de werkzaamheden, omdat dit helpt een veilige en hygiënische werkomgeving voor personeel, apparatuur en producten te creëren. Door de juiste afzuigarmen, afzuigkappen en andere soorten procesafzuiging te installeren zorgt men ervoor dat stof niet kan neerslaan of zich kan verspreiden in de mate die het anders zou doen. Dit voorkomt explosies, maar ook de blootstelling van personeel aan dampen en andere gevaarlijke deeltjes.

Naast bewustzijn, de juiste apparatuur en reinigingsprocedures zou de complexe samenstelling van het productiesysteem zelf in acht moeten worden genomen bij het bouwen van een nieuwe fabriek of productiefaciliteit. Een systeem dat intuïtief is en relatief gemakkelijk te bedienen resulteert waarschijnlijk in minder schade, storingen en onderhoud.

Ik nodig u uit om mijn artikel over robotlassen en lasrookafzuiging te lezen en ook de artikelen van mijn collega's over industriële reiniging en brandbaar stof, hier in het Kenniscentrum van Nederman. Als u nog vragen hebt, aarzel dan niet om contact met mij op te nemen.